9.SINIFLAR TARİH DERS NOTLARI - 1

Tarih Nedir?

     Tarih, insan topluluklarının sosyal,ekonomik,kültürel,siyasi, dini ilişkilerini,birbiriyle olan  münasebetlerini,             belgelere dayanarak ,yer ve zaman göstererek inceleyen ,olayların sebep ve sonuç ilişkilerini açıklayan bilim dalıdır.

     Bir olayın tarih olabilmesi için yer ve zaman ile sebep-sonuç ilişkilerinin kesinlikle olması gerekir.Tarihi olaylar geçmişten günümüze ulaşan belgelerden yararlanarak açıklanır. Bu belgeler yazılı ve yazısız olmak üzere ikiye ayrılır.Bulunan bu belgeler (kaynaklar) konusuna göre ayrıştırılır ve tahlil edilir.Belge üzerinde yorum ve tenkitler yapılır ve son olarak  belgeye dayanarak tarihi olayın  sentezi gerçekleştirilir.Kısaca  tarih bilimi bir olayı incelerken sırasıyla şu yöntemleri kullanır.

a)Kaynak arama        
b)kaynağı tasnif etme(ayırma)          
c)Kaynağı tahlil etme(inceleme) 
d)Kaynak üzerinde tenkit yapma (eleştirme) 
e)kaynağı sentezleme

TARİHE YARDIMCI BİLİMLER

1.Coğrafya     
2.arkeoloji      
3.Nümizmatik(para bilimi)    
4.Kronoloji(takvim bilimi)    
5.Filoloji(dil bilimi)           
6.Etnografya(Milletlerin kendisine ait öz kültürlerini inceler)         
7.Antropoloji(insan ırklarını inceler)

8.Paleografya(yazı bilimi)         
9.Epigrafya(Kitabeleri inceleyen yazı bilimi)       
10.Sosyoloji(insan bilimi)  
11.Sosyal psikoloji        
12. Kimya( karbon 14 metodu)   
13.Diplomatik(Devletler arası antlaşmaları ve belgeleri inceler)

TARİHİN BAŞLANGICI VE TARİH DEVİRLERİ (ÇAGLARI)

      Tarih , M.Ö. 4000-3500 yıllarında  yazının icadı ile başlamıştır. Yazının icadından önceki devirlere tarih öncesi devirler; yazının icadından sonraki devirlere de tarih devirleri denilmiştir.Tarih öncesi devirler kendi arasında taş devri ve maden devri olmak üzere ikiye ayrılmıştır. Hem taş devri hem de maden devri kendi içinde 3 alt gruba ayrılmıştır.Yani 3 tane taş devri,3 tane de maden devri olmak üzere toplam 6 adet tarih öncesi devir vardır.

TARİH ÖNCESI DEVİRLER

1.TAŞ DEVRİ

a.kaba taş devri

b.yontma taş devri

c.cilalı taş devri

2 . MADEN DEVRİ

a.bakır devri

b.tunç devri

c.demir devri

      Kaba taş devri en uzun ve en ilkel dönemdir. bu dönemde insanlar mağaralarda yaşiyorlar,kendilerini korumak   için taştan  kaba aletler yapıyorlardı.Avcılık ve toplayıcılık yaparak yaşamlarını sürdürüyorlardı.

     Yontma taş devrinde insanlar ateşi icat ettiler,taştan daha düzgün ve gelişmiş aletler yaptılar.

     Cilalı taş devrinde  insanlar tarım ve hayvancılıkla uğraşmaya,topraktan kaplar yapmaya başladılar.

     Maden devrinde ilk kullanılan maden bakır olmuştur. Daha sonra bakır kalay karışımından tunç elde edilmiş son olarak da demir kullanılmıştır.

 TARİH DEVİRLERİ

1.İlkçağ (yazının icadı ile başlar M.S. 376 da kavimler göçü ile sona erer.)

2.Ortaçağ ( M.S sonra 376 kavimle göçü ile başlar 1453 İstanbul’un fethi ile sona erer.)

3.Yeniçağ (1453 İstanbul ‘un fethi ile başlar 1789 Fransız İhtilali ile sona erer.)

4.Yakınçağ (1789 Fransız İhtilali ile başlar günümüze kadar ulaşir.)

TARİH   ÖNCESİ     DEVİRLER

TAŞ  DEVRİ                                           / /       MADEN  DEVRİ

Kaba taş / Yontma taş / Cilalı taş              / /       Bakır  /  Tunç   /Demir

TARİH          DEVİRLERİ

İLKÇAĞ            /           ORTAÇAĞ          /         YENİÇAĞ         /           YAKINÇAĞ

M.Ö.3000-M.S. 376         376-1453                    1453-1789                     1789 - ----------           

TAKVİM:İnsanların zaman ölçüsü olarak kullandıkları çizelgelere  denir. Takvimler iki esasa göre yapılır.

1.Ay yılı:Ay ‘ın dünya etrafında 12 defa dönmesi ile oluşan zamandır.Bir ay yılı 354 gündür.

2. Güneş yılı:Dünya nın güneş etrafında bir tur dönmesi ile oluşan zamandır.Toplam 365 gün 6 saatir.

Türklerin Tarih Boyunca Kullandıkları Takvimler

1. 12 hayvanlı takvim

2. Hicri takvim:Ay yılı esaslı bir takvimdir.Peygamberimizin m.s. 622 yılında Mekke den Medine ye yapmış olduğu Hicret başlangıç olarak kabul edilir.

3.Celali takvim: Büyük Selçuklu Sultanı Melikşah döneminde kısa süre kullanılmıştır.

4:Rumi takvim: Osmanlı Devleti nde 16.yüzyılda eski Bizans takviminden geliştirilen güneş yılı esaslı bir takvimdir.

5.Miladi takvim: 1925 yılında çikarilan bir kanunla kullanmaya başladığımız bir takvimdir.Hz. İsa nın doğumunu başlangıç olarak kabul eder.Güneş yılı esaslı bir takvimdir.

TAKVİM DÖNÜŞÜMÜ

M-----------H

Miladi yıl-622 = sonuç     ,           sonuç / 33 =  fark        ,     fark + sonuç = Hicri yıl

H----------- M

Hicri yıl / 33 = fark        ,          Hicri yıl - fark = sonuç        ,       sonuç + 622 = Miladi yıl

TARİH ÖNCESI DEVİRLERDE  ANADOLU

     Türkiye tarih öncesi devirlerde üzerinde birçok medeniyet kurulan çok önemli bir yerleşim merkeziydi.Ülkemizin tarihi Yonta taş devrine kadar uzanmaktadır. Tarih öncesi dönemlere ait en önemli yerleşim yerleri şunlardır.

1.Antalya ( Beldibi-Karain mağaraları)  2.Diyarbakır( Çayönü) 3 .Çanakkale(Truva)  4.Konya(Çatalhöyük)  5. Burdur ( Hacılar)  6.Yozgat (Alişar) 7.Çorum (Alacahöyük).

    Bu tarih öncesi yerleşim merkezlerinden en eskisi Antalya da bulunan Karain mağarasıdır.Burada Yontma taş dönemine ait ,taştan yapılmış el aletlerine ve mağara resimlerine rastlanmıştır. Cilalı taş devrine ait  yerleşim yerleri ise  Diyarbakır( Çayönü), Konya (Çatalhöyük) tür. İlk yazılı belgeler Kayseri Kültepe de bulunmuştur.

ANADOLU DA İLK  MEDENİYETLER  VE DEVLETLER

  HİTİTLER

     Anadolu da  kurulan en eski medeniyet HİTİTLER dir.M.Ö. 1700 yıllarında HATTUŞAŞ(BOĞAZKÖY) başkent olmak üzere bir devlet kurmuşlardır.Bu devletin kurucusu 1.HATTUŞILİ dir.Kısa sürede Anadolu nun büyük bir bölümüne hakim oldular. Güneye inerek bugünkü Suriye topraklarını da almak istediler.Bu yüzden Mısır devleti ile savaştılar. İki taraf arasında  tarihteki ilk yazılı antlaşma olan KADEŞ antlaşması imzalandı(M.Ö. 1280).Hitit devletini büyük kral denilen krallar yönetirdi.kralın yanında bir de meclis niteliğinde bir oluşum vardı. Bu meclise PANKUŞ  denirdi. Bu meclis kralın bazı yetkilerini almıştı,gerektiğinde kralı da yargılayabiliyordu.Kral dan sonra en yetkili kişi TAVANANNA denilen kraliçe idi.

     Hitit devleti M.Ö. 7.yüzyılda ASURLULAR tarafından yıkıldılar.

               

FRİGLER

           Anadolu da  Hititlerden sonra kurulan devlet Friglerdir. Başkentleri GORDİON dur. Bilinene ünlü kralları Kral MİDAS tır. ‘KİBELE ‘ ünlü bereket tanrıçalarıdır.

LİDYA

    Batı Anadolu da  Gediz ve Menderes ırmakları arasındaki bölgede kurulmuş bir devlettir.Başkentleri SARD şehridir.Tarihte ilk defa parayı icat etmiş ve kullanmışlar, başkentleri SARD tan Mezopotamya ya kadar uzanan kral yolunu yapmışlardır.

İONLAR

         Batı Anadolu  da  Ege denizi kıyılarında şehir devletleri kurmuşlardır. Bunların en önemlileri ‘MİLET, EFES , FOÇA ,İZMİR dir.İonlar ticaretle uğraşmışlar,bilim ve sanatta oldukça ileri gitmişlerdir. İon edebiyatının en önemli eseri HOMEROS un  ‘İLYADA VE ODESA’  adlı  destanıdır. Matematikte TALES ve PİSAGOR felsefede DİYOJEN  tıp alanında HİPOKRAT en önemli isimlerdir.

URARTULAR

         M.Ö. IX .yüzyılda VAN GÖLÜ çevresinde kurulmuş bir devlettir.Urartular Anadolu yu ASUR  tehlikesine karşı korumuşlardır.

M.Ö. VI. YÜZYILDAN M.S. XI. YÜZYILA KADAR  ANADOLU

PERSLER

         M.Ö. VI. Yüzyılda Anadolu Perslerin egemenliğine girmiştir.İran da kurulan bu devlet yaklaşık üçyüz yıl Anadolu ya hakim olmuşlardır. Anadolu da hakim olan Persler  BÜYÜK İSKENDER tarafından yıkılmıştır.

İSKENDER İMPARATORLUĞU

      Makedonyalı Büyük İskender kısa sürede çok büyük bir devlet kurmuş Hindistan a kadar ilerlemiştir.Anadolu Perslerden sonra İskender İmparatorluğunun egemenliğine girmiştir. Büyük İskender in ölümünden sonra bu devlet üç  parçaya bölünmüştür.Bunlardan SELEVKOS krallığı Anadolu ya hakim olmuş,daha sonra bu devlette yıkılmış ve Anadolu da küçük krallıklar oluşmuştur. Bu küçük krallıklar:

1.Bitinya krallığı      2. Pontus krallığı  3. Kapadokya krallığı       4. Bergama krallığı

ROMA İMPARATORLUĞU

      Bergama krallığına son veren Romalılar Anadolu ya hakim oldular.Romalılar döneminde Anadolu da  önemli ilerlemeler oldu,şehirler gelişti, nüfus arttı,ticaret gelişti. Roma İmparatorluğu Kavimler Göçü sonrasında Batı Roma ve Doğu Roma (Bizans) olmak üzere ikiye ayrıldı.

DOĞU ROMA (BİZANS) İMPARATORLUĞU

        İkiye arılan Roma İmparatorluğunda Anadolu Doğu Roma imp. elinde kaldı. Anadolu uzun yıllar hakim olan Doğu Roma  (Bizans ) imp. önce 1071 Malazgirt sonra 1453 İstanbul un fethi ile tarih sahnesinden silindi ve Anadolu da TÜRK HAKİMİYETİ başladı.

ANADOLU  DA  HAKİM OLAN  MEDENİYETLER  ZİNCİRİ

HİTİT-FRİG-LİDYA-URARTU-İON-PERS-İSKENDER-SELEVKOSLAR-BERGAMA-BİTİNYA-KAPADOKYA-PONTUS-ROMA-DOĞU ROMA (BİZANS)

MEZOPOTAMYA

       Mezopotamya kelimesi iki nehrin arası anlamına gelir. Tarihte Dicle ve Fırat  ırmakları arasındaki topraklara Mezopotamya denir.Bu bölge en eski medeniyet merkezlerinden biridir. Bu bölgede kurulan medeniyetler :

1.SÜMERLER   2. AKADLAR    3.ELAMLAR     4.BABİLLER     5.ASURLULAR

Mezopotamya da kurulan bu medeniyetlerden SÜMERLER ön plana çıkmaktadır.

SÜMERLER

        Sümerler m.ö. 3500 yıllarında Mezopotamya ya gelip yerleştiler. Kullandıkları dilin TÜRKÇE'ye benzer özellikte olması ORTA ASYA dan geldikleri görüşünü güçlendirmektedir.Sümerler astronomi,matematik,geometri ve tıp alanında bir çok buluş yapmışlardır.Tarihte ilk defa yazıyı kullanan medeniyet  SÜMERLER dir.(M.Ö.-4000-3500) Bu açıdan tarih ve medeniyet Sümerler ile başlamıştır.

MISIR

         Mısır  Afrika da bir ülkedir. Mısır da medeniyet oluşumunda NİL  nehri  etkili olmuştur.( Tarihte kurulan medeniyetler genellikle akarsu kıyılarında oluşmuştur.) Mısır da ilk siyasi birlik KRAL MENES  döneminde kurulmuştur. Mısır krallarına FİRAVUN denirdi.Firavunlar aynı zamanda dinsel bir nitelikte taşıyorlar kendilerinin tanrı olduklarını ileri sürüyorlardı. Mısır medeniyetinin en büyük tanrısı güneş tanrısı AMON RA idi. Mısır medeniyeti HİYEROGLİF (resim) yazını kullanmıştır. Mısır medeniyetinin bir diğer önemli unsuru da PİRAMİT lerdi. Firavunlar  ölümsüz oldukları düşüncesi ile piramitleri yaptırmışlardı.Aynı zamanda öldükten sonra tekrar canlanacaklarına inanıyorlardı.

EGE YUNAN MEDENİYETİ

         Ege denizi çevresindeki topraklarda kurulan medeniyetlere denir. Yunan medeniyeti de şehir devletlerinden oluşuyordu. Bunların en önemlileri ATİNA VE ISPARTA şehir devletleriydi.

FENİKE LİLER

        M.Ö. 1200 yıllarında  bugünkü SURİYE –LÜBNAN  kıyılarında kurulmuş bir medeniyettir. Fenikeliler denizci bir milleti ve deniz ticareti ile uğraşıyorlardı.Önemli liman şehirleri SAYDA VE SUR şehirleriydi. Fenikelilerin dünya medeniyetine katkıları Mısır yazısını alarak geliştirdikleri 22 harflik FENİKE ALFABESİ dir.

İBRANİLER-YAHUDİLER-MUSEVİLER-İSRAİLOĞULLARI

        MÖ. 1200 yıllarında  Filistin bölgesine gelerek yerleşmiş bir , HZ..MUSA döneminde birlik oluşturmuşlardır. Tarihte  tek tanrı inancı  ilk defa  İbranilerde  görülür.Kutsal kitaplarının adı TEVRAT'tır.