TÜRK DÜNYASI- 1
(X-XIII
YÜZYILLAR ARASI)
1.Türklerin İslam Dinine Girmeleri
Hz.
Osman döneminde başlayan Türk-Arap ilişkileri özellikle Emeviler döneminde
olumsuz bir yön izliyordu.Emevilerin Arapçılık politikaları bunda çok etkili
oluyordu.Emeviler döneminde İslamiyet Türkler arasında fazla
yayılmıyordu.Abbasilerle birlikte Türk-Arap ilişkileri düzelmeye başladı.Halife
Me’mun ve Mutasim döneminde başlayan bu olumlu gelişme sonucunda ,Türkler
arasında İslam dini hızlı yayılmaya başladı.Türkler kitleler halinde İslam Dinine girmeye
başladılar. Özellikle 751 yılında yapılan Talas savaşı bu olumlu gelişmede önemli bir etkiye
sahiptir. ( Talas savaşı daha önce açıklanmıştı.)
Türklerin İslam Dinine hızla
girmelerinde eski Türk dininde yer alan
Gök-Tanrı inancı,cennet-cehennem kavramları, kurban kesme, cihat düşüncesi gibi
benzer olguların olması etkili
olmuştur. İlk Müslüman olan Karluk,
Yağma ve Çiğil Türklerini daha sonra Oğuz Türkleri takip etmiş , Oğuz
Türklerinin İslam dinine girişleri ile Türklerin İslam Dünyasındaki
etkinlikleri artmaya başlamıştır.( Oğuz Türkleri İslam dinine girdikten sonra
Türkmen adını almışlardır.)
2.Türklerin
İslam Dinine Hizmetleri
a.İslamiyet
daha geniş bir alana yayıldı.
b.Türkler
İslam Dünyasının koruyuculuğunu samimi bir şekilde üstlendiler. ( Bizans ve
haçlı saldırılarına karşı )
c.İslam medeniyetinin gelişip yaygınlaşmasında etkili
oldular. ( İslam Medeniyetinin
gelişiminde Türk bilim adamlarının da önemli bir rolü vardır. İbn-i Sina,
Biruni, Harezmi, Farabi Vb..)
d.
İslamiyetin yayılmasında da etkili
oldular ve İslamiyeti geniş bölgelere yaydılar.
(Pakistan,Hindistan,Bangladeş,Afganistan,Balkanlar)
e.Halifeliği
koruyarak devam etmesini sağladılar.
Görüldüğü gibi Türkler İslam Dinine
girişle birlikte başta askeri olmak üzere kültür ,sanat ve bilim alanında çok
büyük katkılarda bulunmuşlardır. İslam Medeniyetinin dünya çapında etki
göstermesinde en büyük pay Türklere aittir.
NOT
1 : İslamiyet Türklerin milli karakterlerini korumalarını
sağlamıştır.Hıristiyan ya da Budist olan Türkler zamanla benliklerini
kaybettikleri halde ,Müslüman Türkler , Türk olma özelliğini korumuşlardır. (
Hatta Türk ve İslam kelimeleri ayrılmaz
bir bütün olarak kabul edilmiştir.
Müslüman Türkler, Müslüman olmayan Türkleri ,Türk olarak kabul
etmemişlerdir.)
NOT
2 : Müslüman Türklerin kurduğu ilk devlet Tolunoğulları, İslamiyeti sonradan
resmi din olarak kabul eden ilk Türk
Devletleri de İdil ( Volga ) Bulgarları
ve Karahanlılardır.
TÜRK
–İSLAM DEVLETLERİ
1.TOLUNOĞULLARI
Mısır’da kurulan ilk Müslüman-Türk
Devletidir. Kurucusu Tolunoğlu Ahmet ‘tir.
2.İHŞİDİLER
( AKŞİTLER )
Mısır’da kurulan ikinci Müslüman –Türk
Devletidir. Kurucusu Ferganalı Ebu
Bekir Mehmet’tir.
NOT:
Her iki devlette yöneticileri ve askerleri Türk olmasına karşın halkı Arap olan
devletlerdir. Bu yüzden uzun süre yaşayamamış ve yıkılmışlardır.
3.KARAHANLILAR
(840 – 1212 )
İlk Müslüman-Türk Devletidir. Karluk,Yağma ve
Çiğil Türkleri tarafından kurulmuştur.
Kurucusu Bilge Kül Kadir Han’dır.
Karahanlılar hükümdarları Satuk Buğra
Han zamanında İslam dinini benimsemişlerdir. Karahanlılar en güçlü dönemlerini
Yusuf Kadir Han zamanında yaşamıştır. Karahanlı Devleti daha sonra batı ve doğu
olmak üzere ikiye ayrılmış, Doğu Karahanlılara Karahitaylar, Batı Karahanlılara
da Harzemşahlar son vermiştir.
NOT
1 : Karahanlı Devletine bu ismin verilme nedeni, hükümdar ünvanları arasında
kara ( kuvvetli ) sıfatına çok rastlanmasındandır.
NOT
2 : Karahanlı Devleti Türklerin yoğunlukta olduğu bir coğrafyada ( Türkistan=Orta Asya ) kurulduğu için, Türk
dili ve Türk Kültürüne büyük önem vermiş;
Karahanlılar döneminde Türk dili ve Türk kültürü açısından çok önemli
eserler yazılmıştır. ( Birçok Türk Devletinde Arapça ve Farsça’nın büyük bir
etkinliği varken Karahanlılar Türk diline ve Türk Kültürüne büyük önem
vermişlerdir.
4.
GAZNELİLER (962- 1187)
Bugünkü
Pakistan,Hindistan, Afganistan bölgesinde kurulmuş bir Türk Devletidir. Kurucusu Alp Tigin’dir. Alp Tigin
başlangıçta Samanoğuları Devleti’nin bir komutanı iken Samanoğulları ile arası
açılınca bir grup Türk askeri ile Gazne şehrine gelmiş ve burada Gazneliler
Devletini kurmuştur.
Ganzeliler Sebük Tigin zamanında
güçlendiler.Sebük Tigin’den sonra
hükümdar olan Gazneli Mahmut ( Sultan
Mahmut ) zamanında Gazneliler Devleti en güçlü dönemini yaşadı .Sultan Mahmut Hindistan üzerine onyedi defa sefer yaptı.
Sultan Mahmut’un Hindistan ile bu kadar çok ilgilenmesinin sebebi, İslam Dinini bu ülkeye yaymak ve bu ülkenin
zenginliklerini ele geçirmekti.
Sultan Mahmut’un ölümünden sonra
Devletin başına Sultan Mesut geçti. Sultan Mesut zamanında Selçuklu-Gazneli mücadelesi artamaya başladı. İki Türk Devleti
1040 yılında Dandanakan savaşında karşı
karşıya geldiler. Dandanakan savaşını Büyük Selçuklu Devleti kazandı. Bu savaşta yenilen Gazneliler bir
daha kendilerini toparlayamadılar.1187 yılında Gurlular tarafından yıkıldılar.(
Gurlular Afganistan’ın yerli halkıdır.)
NOT
1 : Tarihte Sultan ünvanını ilk kullanan
Türk hükümdarı Sultan Mahmut olmuştur.
NOT
2 : Gazneli Devleti kurulduğu bölgede Türklerin
yoğunluğu fazla değildi. Bu devlette türkler daha çok yönetim ve askeri
alanda ağırlıklarını hissettirmişlerdir.
Halkın büyük bir bölümü Türk değildi. Bu durum devletin çabuk yıkılmasında
önemli rol oynamıştır.
NOT
3 : Bugünkü Pakistan’ın oluşumunda ve Hindistan’da İslamiyetin yayılmasında en
büyük pay Gazneli Devletine aittir.
5.BÜYÜK
SELÇUKLU DEVLETİ
OĞUZLAR ( TÜRKMENLER ) :Büyük Selçuklu Devleti’ni
kuranlar Oğuz Türkleridir. Türklerin en
büyük boyu olan Oğuzlar, Türk tarihinde
çok büyük rol almış birçok devletin kurucusu olmuşlardır. (
Büyük Selçuklu Devleti, Anadolu Selçuklu Devleti , Harzemşahlar ,
Karakoyunlular, Akkoyunlular , Anadolu Beylikleri , Osmanlı Devleti, Türkiye
Cumhuriyeti Oğuz Türkleri tarafından kurulmuş Türk Devletleridir. ) Oğuz Türkleri OĞUZ KAĞAN DESTANI
na dayanarak 24 ayrı kola ayrılır.Bu destana göre Oğuzlar,Oğuz Kağan ın altı oğlundan türemişlerdir.
OĞUZ KAĞAN
1. ÜÇOKLAR
2. BOZOKLAR
DENİZHAN - DAĞHAN - GÖKHAN YILDIZHAN - AYHAN
-
GÜNHAN
IĞDIR SALUR BAYINDIR AVŞAR YAZIR KAYI
BÜĞDÜZ ALAYUNTLU ÇAVULDUR BEĞDİLİ DODURGA BAYAT
YİVA EYMÜR ÇEPNİ KARGIN DÖĞER ALKAEVLİ
KINIK YÜREĞİR BEÇENE KIZIK YAPARLI KARAEVLİ
Oniki Üçok oniki Bozok olmak üzere toplam
yirmidört Oğuz Boyu vardır. Büyük Selçuklu Devleti’ni kuranlar Oğuz Türklerinin
Üçok koluna mensup olan “KINIK” lar tarafından kurulmuştur.
NOT: Osmanlı Devleti’ni kuranlar da
Oğuz Türklerinden “KAYI” boyudur.
Tarihte Uz, Guz,Tork gibi isimler alan
Oğuzlar İslam Dinine girdikten sonra “Türkmen “ adını almışlardır. Oğuz
kelimesinin kökeni Ok+Uz ‘dur. Okuz
boylar anlamına gelmektedir. Yani Oğuz kelimesi boylar demektir. Başlangıçta
Selenga ırmağı civarında yaşayan Oğuzlar, Göktürk Devletinin yıkılmasından
sonra batıya göç ederek Aral gölü ve Hazar denizi arasındaki topraklara
yerleşmişlerdir. Oğuz Türkleri bu bölgede Oğuz Yabgu Devletini kurmuşlardır.
Oğuz Yabgu Devletinin komutanlarından olan Selçuk Bey Hükümdarla arası
açılınca kendisini destekleyen askerleri
ile ayrılarak Cent şehrine geldi..
Zamanla birçok Türk Boyu Selçuk Bey’in yönetimi altına girmişti. Bu şekilde Büyük Selçuklu Devleti’nin
temelleri atılmış oldu.
Selçuk Bey ölünce yerine Arslan
Bey geçti. Ancak Gazneli Mahmut
Arslan Bey’i esir alınca yerine
yeğenleri olan Tuğrul ve Çağrı Beyler
geçti.
TUĞRUL
VE ÇAĞRI BEYLER
Tuğrul
ve Çağrı Beyler birlikte Büyük Selçuklu Devleti’ni yönetmeye başladılar. Büyük
Selçuklu Devleti giderek güçlenip
Horasan’ı ele geçirince Gazneli Devleti ile araları açıldı .İki taraf 1040
Dandanakan savaşında karşı karşıya geldiler. Dandanakan savaşını Büyük
Selçuklular kazandı.
Bu
şekilde Selçuklu Devleti resmen kurulmuş oldu.
Bu sıralarda Oğuz Türkleri bulundukları coğrafyaya sığmıyorlar,
kendilerine yeni yurtlar arıyorlardı. Çağrı Bey komutasında ki küçük bir Türk birliği ilk defa Anadolu ‘ya
akın yaptı. Bu akınlar keşif amacını taşıyordu.Anadolu tanımak ve burada kurulu
olan Bizans Devleti!nin gücünü sınamak için yapılıyordu. Daha sonra Anadolu’ya
Türk akınları artarak devam etti.Yapılan bir
başka akında İbrahim Yinal ve Kutalmış komutasındaki Türk ordusu ile
Bizans ordusu Erzurum yakınlarındaki Pasinler de karşı karşıya geldiler. 1048
yılında yapılan Pasinler savaşını Türk ordusu kazandı.
NOT:Pasinler
savaşı Türk ordusu ile Bizans ordusunun kaşı karşıya geldiği ilk savaştır. Bu
tarihlerde Abbasi halifesinin gücü azalmış, Şii Büveyhoğullarının baskısı
altına girmişti.Zor durumda kalan Abbasi halifesi Tuğrul Bey’den yardım
istedi.Tuğrul Bey Halifenin isteğini kabul etti.Bağdat’a giren Tuğrul Bey halifeyi Büveyhoğullarından kurtardı.Bundan
sonra Abbasi halifeleri Büyük Selçuklu Devleti’nin koruması altına girmiş oldu.
İslam Dünyasında siyasi ve askeri güç
tamamen Türklerin eline geçmiş oldu. Abbasi halifelerinin sadece dini
nitelikleri kaldı.
ALPARSLAN
Tuğrul
Bey ölünce yerine Çağrı Bey’in oğlu olan Alparslan geçti. Sultan Alparslan döneminin en önemli olayı
Malazgirt savaşıdır. Türklerin Anadolu
‘ya akınları giderek şiddetlenince Bizans İmparatoru Romanos Diogenes büyük bir
ordu ile harekete geçti. Bizans ordusunun Doğu Anadolu’ya doğru harekete geçtiğini
duyan Alparslan ordusu ile hemen Doğu Anadolu’ya yöneldi.İki taraf 1071 yılında
Malazgirt’te karşı karşıya geldiler. Malazgirt savaşını Türk ordusu kazandı.
Malazgirt savaşı Türk tarihinde çok
büyük bir öneme sahiptir. Bu savaşın sonucunda:
a.Anadolu’nun
kapıları Türklere açılmış oldu.
b.Anadolu
Türklerin yeni yurdu haline geldi.
c.1071
tarihi, Türkiye tarihinin de başlangıcı oldu.
d.İslam
Dünyası üzerindeki Bizans tehlikesi son buldu.
e.
Bizans’ın kışkırtmaları sonucu haçlı seferleri başladı.
MELİKŞAH
Alparslan’ın
ölümünden sonra yerine oğlu Melikşah geçti. Büyük Selçuklu Devleti
,Melikşah zamanında en güçlü dönemini
yaşadı. Babası Alparslan döneminde vezir
olan Nizamül-Mülk, Melikşah döneminde de bu görevine devam etti.
Melikşah döneminin en önemli iç
olayı,Hasan Sabbah’ın siyasi amaçları
için başlatmış olduğu Batınilik hareketidir. Bu hareketin amacı Büyük Selçuklu
Devletini içeriden yıkmaktı. Batınilik hareketine karşı çok iyi mücadele eden
vezir Nizamül- Mülk bir suikastte öldürüldü.
Nizamül-Mülk
: Büyük selçuklu Devleti tarihinde önemli bir role sahip olan devlet adamıdır.
Batınilik hareketine karşı çok iyi mücadele yapmıştır. Sünni İslam anlayışını
korumak ve güçlendirmek için, ülkenin birçok yerinde medreseler yaptırmıştır.
Bu medreselere Nizamiye medreseleri denir.
BÜYÜK
SELÇUKLU DEVLETİNİN YIKILIŞI
Sultan
Melikşah’ın ölümüden sonra yerine önce Berkyaruk sonra da Sencer ( Sancar ) geçti.
Sultan
Sencer Büyük Selçuklu Devletinin son büyük hükümdarı oldu. Karahitaylarla
yapılan (Katvan) savaşında yenilince
Ülke dağılmaya başladı. Sultan Sencer’in ölümüyle de Büyük Selçuklu
Devleti parçalandı.
Büyük Selçuklu Devletinin yıkılma
sebebleri şunlardır:
1.Hanedan
üyeleri arasındaki taht kavgaları.
2.Sultan’ın
erkek çocuklarını ( Melik ) yetiştiren Atabeylerin gittikleri eyaletlerde merkezi otoriteden
ayrılıp ,bağımsız olma istekleri.
3.Batinilerin
çalışmaları.
4.Oğuzların
devletle aralarının açılması.
5.Abbasi
halifelerinin Selçuklu etkinliğinden kurtulma istekleri.
6.Şii
Fatimilerin çalışmaları.
7.Haçlı
seferleri.
Bütün
bu sebebler yüzünden parçalanan Büyük Selçuklu Devleti üzerinde birçok yeni
devlet kuruldu. Bunlar:
1.Horasan
Selçukluları
2.Anadolu
Selçukluları.
3.Kirman
Selçukluları.
4.Suriye
Selçukluları.
ATABEYLİKLER:
Sultan’ın erkek çocuklarını ( Melik )
yetiştiren bilgili, tecrübeli devlet adamlarına denir. Atabeyler gittikleri
eyaletlerde merkezi otoritenin zayıflamasından yararlanarak bağımsızlıklarını
ilan ettiler. Kendilerine bağlı küçük atabeylikler kurdular. Bunların en önemlileri
şunlardır :
1.Musul
Atabeyliği.
2.Erbil
Atabeyliği.
3.Şam
Atabeyliği.
4.Azerbaycan
Atabeyliği.
5.Fars
Atabeyliği.
Büyük Selçuklu Devletinin Türk
Tarihindeki Önemi
Büyük
Selçuklu Devleti Anadolu’nun
fethedilip Türkleşmesini
sağladılar. Haçlı saldırılarına karşı İslam Dünyasını korudular. İslam Kültür
ve Medeniyetinin gelişmesine katkıda bulundular. Halifeliği koruyarak devam
etmesini sağladılar.
HARZEMŞAHLAR
(1097- 1231 )
Aral
gölünün güneyindeki bölgeye Harezm denir. Bu bölgeyi idare eden kişilere de
Harzemşah adı verilir. Harzemşahlar Devletinin kurucusu Atsız ‘dır. Bu devlet Sultan Alaeddin Muhammed döneminde
en geniş sınırlarına ulaştı. Celaleddin Harzemşah döneminde Moğollarla yapılan
savaşı kaybedilinince batıya yöneldiler ve Doğu Anadolu’ya geldiler. Bu
sıralarda Anadolu ‘da Anadolu Selçuklu Devleti vardı. İki ülkenin bu bölgede
hakimiyet mücadelesine giriştiler.
Harzemşahlar il Anadolu Selçuklu Devleti arasında yapılan ( Yassıçemen ) savaşını Anadolu Selçuklu
Devleti kazandı. C elaleddin Harzemşah’ın bir süre sonra ölümü ile bu
devlet yıkıldı.
NOT:
Harzemşahlar onaltı büyük Türk Devleti arasında yer almaktadır.
EYYUBİLER
(1174 – 1250 )
Haçlı saldırılarına karşı Mısır’da bulunana
Fatimi Devleti Musul Atabeyinde yardım istedi. Musul atabeyi mısır’a yardım
gönderdi. Yardıma giden ordunun komutanı Şirkuh ,yeğeni Selahaddin Eyyubi ile
beraber Mısır’da Haçlıları yendiler. Bu zafer
Selahaddin Eyyubi’ye büyük bir ün kazandırdı.Şirkuh’un ölümünden sonra
,Selahaddin Eyyubi Fatimi Devletini kontrolu altına aldı.Kısa sürede
Filistin,Suriye,Mısır olmak üzere büyük bir devlet kurdu. Selahaddin Eyyubi’nin
ölümü ile ülke parçalandı. Ordu
komutanlarından Aybey Mısır ‘da idareyi ele geçirdi ve Memluklar Devletini kurdu.
MEMLUKLAR
Eyyubi
Devletini Türk komutanlarından biri de Aybey’di. Eyyubi Devleti parçalanınca
Aybey Mısır’da Memluklu Devletini kurdu. Memluklar hem haçlılarla hem de
Moğollarla başarılı savaşlar yaptılar.
Fatih zamanında Memluklu Devleti ile
Osmanlı Devletinin arası açıldı .Yavuz Sultan Selim Memluklerle ( Mercidabık-1516 ve Ridaniye- 1517 ) savaşlarını yaparak bu
devlete son verdi.
Mısır ve Suriye bölgesini ele geçiren
Osmanlı Devleti aynı zamanda Memluklerin kontrolünde olan Abbasi halifeliğine
de son verdiler ve halifelik Osmanlı Devletine yani Türklere geçmiş oldu. Aynı
zamanda Mısır’da bulunana kutsal
emanetler İstanbul’a getirildi.
0 yorum:
Yorum Gönder