DÖRT
HALİFE DÖNEMİ
Hz.
Muhammed (sav) vefat edince Müslümanların başına sırası ile Hz. Ebu Bekir, Hz. Ömer, Hz. Osman ve Hz. Ali geçti. İşte bu döneme dört halife dönemi (Hulefa-i
Raşidin ) denir.
1.
HZ. EBU BEKİR DÖNEMİ (632-634)
a.Yalancı
peygamberlerle mücadele edildi.
b.Kuran-ı Kerim kitap haline getirildi.
c.İlk
kez Arap yarımadasının dışında fetihler yapılmaya başlandı.
2.HZ.
ÖMER DÖNEMİ (634-644)
Hz.
Ebu Bekir ölmeden önce Hz. Ömer’in halife olmasını istemişti. O ‘nun ölümü ile
Hz. Ömer ikinci halife oldu. Hz. Ömer döneminin önemli olayları şunlardır.
a.Bizans
Devleti ile YERMÜK SAVAŞI yapıldı ve
Suriye ve Filistin fethedildi.
b.İran’da
kurulu olan Sasani Devleti ile Kadisiye ve
Nihavend savaşları yapıldı ve İran
fethedildi.
c.Kuzey
Afrika’da Mısır, Libya bölgesi fethedildi.
d.İslam
Devleti doğuda Horasan,batıda Libya ,
kuzeyde Kafkasya’ya kadar genişledi.
e.
İlk divan teşkilatı oluşturuldu.
f.Ülke
eyalet ve illere ayrıldı.
g.
İlk adli teşkilat yapısı oluşturuldu.
h.Fethedilen
ülkelerde sürekli ordugahlar kuruldu.
I.Hicri
takvim kullanılmaya başlandı.
3.HZ.
OSMAN DÖNEMİ (644-656)
a.
İslam orduları Ceyhun nehrini aşarak
Türklerle karşı karşıya
geldiler.( Orta Asya da Türgeş Türkleri,
Kafkasya’da Hazar Türkleri ile)
b.Kuzey
Afrika’nın fethine devam edildi .Tunus ele geçirildi.
c.
İslam Devleti’nin ilk donanması Hz. Osman döneminde kuruldu.( Şam Valisi
Muaviye tarafından)
d. Hz. Ebu Bekir döneminde kitap haline
getirilen Kuran- ı Kerim İslam
Devleti’nin sınırlarının genişlemesi ve Müslümanların sayısının artması ile zorunlu olarak
çoğaltıldı.
Hz
Osman Emevi kabilesine mensup birisiydi.
Bu yüzden devletin önemli görevlerine hep Emevi kabilesinden olanlar
getirildi.Bu durum diğer kabileler arasında huzursuzluğa yol açtı ve Hz. Osman
bir suikast ile öldürüldü.
4.HZ.
ALİ DÖNEMİ (656-661 )
Dört
halife döneminin son halifesi olan Hz.
Ali döneminde Müslümanlar arasında ikilikler çıkmaya başladı. Başta Şam valisi
Muaviye, Hz. Ayşe ,Talha ve Zübeyr olmak üzere
bir çok kişi Hz. Ali ‘nin halifeliğini kabul etmediler. İslam dünyası
Hz. Ali taraftarları ve diğerleri olmak üzeere ikiye ayrıldı. Bu durum
kaçınılmaz olarak savaşlara yol açtı. Müslümanlar arasında yapılna ilk savaş
“Cemel Vak”ası (Deve olayı) denilen savaştır. Bu savaşta Hz. Ali taraftarları
üstün geldi ve savaşı kazandılar. H:z Ayşe esir alındı ve Medine’ye
gönderildi. Bu savaştan sonra Şam Valisi olan Muaviye ile Hz. Ali birbirlerine rakip oldular. İki
taraf arasında “ Sıffın Savaşı” yapıldı
Bu savaşında kesin bir galibi olmayınca taraflar Hakeme başvurmak için karar aldılar. Sorun
bir kez de tarafların hakemleri arasında görüşüldü.Tarafların hakemleri;sorunun
ancak her iki tarafından halifelikten
vazgeçmesi ile çözüleceği konusunda anlaştılar. Ancak Muaviye’nin hakemi bir hile
yaparak Muaviye’yi tekrar halife ilan edince taraflar arasındaki sorun daha da büyüdü.
İslam dünyasının bu duruma düşmesi bazı
Müslümanların her iki tarafada düşman olmasına sebeb oldu. “Hariciler “ adında
yeni bir grup daha çıktı.Har,c,lere göre Müslümanların bu duruma gelmesinde Hem
Hz.Ali hem de Muaviye sorumlu idi. Her ikisi birden öldürülürse sorun
çözülürdü.Hariciler bu düşüncelerini gerçekleştirmek için harekete geçtiler.
Hz. Ali bir suikastla öldürüldü. Muaviye yaralanıp kurtuldu. Hz. Ali’ nin ölümü
ile de dört halife dönemi bitmiş oldu.
EMEVİLER
DÖNEMİ (661- 750 )
1.
MUAVİYE DÖNEMİ
Hz.
Ali’nin ölümü ile Muaviye İslam
Devleti’nin başına halifesi oldu. Muaviye Emevi kabilesinden olduğu için Muaviye ve daha sonra kendi soyundan gelen
halifeler dönemine Emeviler dönemi denir.
Muaviye halife olmakla birlikte tam anlamı ile rahat değildi. Çünkü Hz.
Ali ‘nin oğlu Hz. Hasan harekete
geçmişti. Müslümanlar arasında yeniden bir savaş ortamı oluşuyordu. Ancak Hz.
Hasan Müslümanlar arasında yeni bir
savaşın olmasını istemediğinden Muaviye ‘ye bazı şartlar öne sürerek savaştan
çekildi. Buna göre Muaviye ölünce yerine Hz. Hasan’ın kardeşi Hz. Hüseyin
halife olacaktı. Muaviye bu teklifi kabul etti.
Muaviye döneminde bir taraftan iç karışıklıklar
olurken diğer taraftan fetih hareketleri
hızını kesmeden devam ediyordu. Rodos ve Girit adalarına seferler yapıldı.
İstanbul ilk defa İslam donanması tarafından kuşatıldı. Ancak İstanbul ‘un
kalın surları ve suda da yanan grejuva ateşi sayesinde kuşatmadan kurtuldu.
2.YEZİD
DÖNEMİ
Muaviye
daha ölmeden oğlu Yezid’i halife ilan etti. Hz. Hasan ile yapmış olduğu
antlaşmaya uymadı. Bunun üzerine Hz.
Hüseyin harekete geçti. Küçük bir grupla
Kufe şehrine doğru yola çıktı. Ancak Kerbela şehri yakınlarında Yezid’in ordusu
tarafından kuşatıldı ,direnmesi üzerine etrafındakilerle beraber öldürüldü. Hz.
Hüseyin’in öldürülmesi İslam Dünyasındaki ayrılıkları daha da arttırdı. Hz.Ali
taraftarları Ayrılarak Şİİ mezhebini kurdular.
3.
ABDÜLMELİK DÖNEMİ
Halife
Abdülmelik iç karışıklıkları giderdikten sonra fetih hareketlerine devam etti. Arapça resmi dil
olarak ilan edildi. İlk İslam parası bu dönemde bastırıldı.
4.
VELİD DÖNEMİ
Halife
Velid döneminde fetih hareketleri daha da hızlandı.İslam orduları bir
taraftan Orta Asya’da fetihler yaparken
diğer taraftan kuzey Afrika’nın fethi tamamlanmış İslam orduları Cebelitarik
boğazını geçerek İspanya’ya girmişti.
Tarik Bin Ziyad komutasındaki İslam orduları
kısa sürede İspanya’yı fethettiler.
Puvatya Savaşı: İspanya’yı fetheden İslam orduları Pirene Dağlarını aşarak Fransa ya girmeye
başladılar. Bunu üzerine Arap-İslam ordusu ile Frank ordusu karşı karşıya
geldi. İki taraf arasında yapılan Puvatya Savaşını Frank ordusu kazandı ve Müslüman Arapların
Avrupa daki fetih hareketi
durmuştu. Yenilen Müslüman Arap ordusu Fransa’dan geri çekildi
ve İspanya da kaldı.
Yaklaşık 90 yıl süren Emevi hanedanı
Horasanlı Ebu Müslim’in başlattığı bir ayaklanma sonucunda yıkıldı ve yerine Abbasi hanedanı kuruldu.
EMEVİLERİN
YIKILIŞ SEBEBLERİ
1.Emevilerin
Arap olmayan Müslümanlara değer vermemeleri,Arapları üstün görmeleri. (Arap
olmayan Müslümanlara “Mevali” diyorlardı.)
2.Önemli
görevlere Emevi ailesinden olanların getirilmesi ve bu durum sonucu oluşan Arap
kabileleri arasındaki huzursuzluk.
3.Emevi
ailesi arasındaki geçimsizlikler.
4.Fetihlerin
durması.
5.Hz.Ali
taraftarlarının ( Şiiler) çalışmaları.
6.
Hz. Abbas’ın soyundan gelenlerin çalışmaları(Hz.Abbas peygamberimizin
amcasıdır.)
EMEVİLER
DÖNEMİNİN GENEL ÖZELLİKLERİ
1.Emeviler
döneminde sınırlar doğuda Seyhun nehrine
batıda Atlas okyanusuna , kuzeyde pirene dağlarına ve Anadolu içlerine kadar genişlemişti.
2.Emeviler
döneminde İslam kültür ve uygarlığının temelleri atıldı.
3.Emeviler
devrinde halifelik babadan oğula geçmeye
başladı ve halifelik bir saltanata dönüştü.
4.Türklerle
Araplar arasında şiddetli mücadeleler yapıldı.( Emevilerin Arapçılık politikası
bunda etkili olmuştur.)
5.Ülke
yönetimi eyaletlere bölünmüştür.
ENDÜLÜS
EMEVİ DEVLETİ(756-1031)
Emeviler
hanedanı sona erince, Abbasilerin elinden kaçan Halife Hişam’ın torunu
Abdurrahman Endülüs’e (İspanya’ya )
gelerek burada Endülüs emevi Devleti’ni
kurdu.
Endülüs Emevi Devleti bulundukları
coğrafya gereği toprak genişletme ,fetih yapmaktan çok, bilim ,kültür,sanat
alanlarında çalışmalar yaptılar ve bu konularda oldukça ileri gittiler.
Başkenti Kurtuba olan büyük bir
bilim,kültür,sanat merkezi durumuna geldiler. Avrupa’dan birçok öğrenci
Endülüs’e gelerek öğrenim yapıyorlardı.Avrupalılar birçok şeyi de Endülüs
Emevilerinden öğrendiler.Avrupa kültür ve medeniyetinin oluşumunda Endülüs
Emevileri’nin katkısı tartışılmaz bir gerçektir. III:Abdurrahman döneminde en
güçlü zamanını yaşayan Endülüs Emevi Devleti iç karışıklıklar ve
Hıristiyan İspanya krallıklarının
baskıları sonucunda yıkıldı. Endülüs Emevileri’nin yerine birçok beylik
kuruldu. Bunlar arasında en önemlisi Beni Ahmer Devletidir.
BENİ
AHMER DEVLLETİ
Endülüs
Emevileri yıkılınca başkenti Gırnata olarak kurulan bir beyliktir. Bir bakıma
Endülüs Emevileri nin devamı da sayılabilir. Başkenti Gırnata olduğu için bu
devlete “Gırnata İslam Devleti” de denmektedir. Beni Ahmer Devleti döneminde de
İspanya da Müslümanlar yüksek bir kültür,sanat ,bilim merkezi olmaya devam
etmiştir. Kuzeydeki Hıristiyan krallıklar güçlenince Beni Ahmer Devleti daha fazla varlığını
sürdüremedi ve yıkıldı.(1492) Yaklaşık 800 yıl süren İslam hakimiyeti bu şekilde sona ermiş oldu .İspanyollar işgal ettikleri yerde her şeyi yakıp
yıktılar, Müslümanları ve Yahudileri öldürmeye başladılar.Osmanlı Devleti zor
durumda kalan Müslüman ve Yahudilere
yardım etti.Oruç Reis ve Hızır Reis
komutasındaki gemiler İspanya da birçok Yahudi ve Müslümanı ölümden
kurtardı.
ABBASİLER
(750-1228 )
Emevilerin
yıkılması ile İslam Devletinde Abbasiler dönemi başlamış oldu. İlk Abbasi
halifesi Ebul Abbas Abdullah oldu. Ebul
Abbas’ın ölümünden sonra halife olan Ebu
Cafer El Mansur Bağdat şehrini kurarak
Devletin merkezini buraya taşıdı.( Emeviler döneminde devletin merkezi Şam
şehri idi.) Ancak
Abbasiler en güçlü dönemini halife Harun Reşid ve oğulları ( Emin, Me’mun, Mutasım ) döneminde yaşamıştır.
Harun Reşid’den sonra halife olan Me’mun döneminde Türklerin İslam devletindeki
etkinliğide yavaş yavaş artmaya başladı. Türkler arasında İslam Dini hızla
yayılmaya başladı. Emevileri aksine Abbasilerin Türklere hoşgörü ile
yaklaşmaları ,ayrımcılık yapmamaları,Türk-Arap ilişkilerin düzeltmiş ve İslam
Dini Türkler arasında yayılmaya başlamıştır. Halife Mutasim döneminde Türklerin
İslam Devletindeki etkinliği daha da arttı.Türklerden ordular oluşturulmaya
başlandı. Türk
ordusu için Bağdat yakınlarında Samerra şehri kuruldu.
Abbasiler döneminde bilimsel alanda
çalışmalar hızla devam etti.Eski Yunan, Süryani,Hint,İran gibi medeniyetlere
ait eserler Arapça’ya tercüme edilerek
,bu medeniyetlere ait birikimler İslam Medeniyetine geçti. Müslümanlar
öğrendikleri bu bilgilere yenilerini ekleyerek daha da geliştirdiler.
Halife Mutasım’ın ölümünden sonra
Abbasi devleti giderek gücünü kaybetti,bir süre sonra da parçalandı.Abbasi
Devleti toprakları üzerinde “Tavaif-i Muluk” adı verilen devletler kuruldu. Abbasi Devleti’nin
yerine kurulan bu devletlerin isimleri ve kuruldukları yerler şunlardır.
1.Tolunoğulları:
Mısır
2.İhşitler(Akşitler):
Mısır
3.İdrisoğulları:
Fas
4.Aglebiler:Tunus,Cezayir
5.Fatimiler:Mısır
6.Tahiroğulları:İran,Horasan
7.Saffariler:İran’ın
Sistan bölgesi
8.Samanoğulları:Horasan,Maverunnehir
9.Büveyhoğulları:İran
Büyük Selçuklu Devleti döneminde Türk
Hükümdarları Abbasi halifelerine sahip çıkmışlar ve özellikle Şii
Büveyhoğullarına karşı korumuşlardı. Büyük Selçuklu Devleti yıkılınca
Abbasilerde en önemli destekçilerini kaybettiler. 1258 yılında Moğol Hükümdarı Hülagu Han
Bağdat’ı ele geçirip Abbasilere son verdi. Moğolların elinden kurtulan Abbasi ailesine mensup kişiler Mısır’a
kaçtılar ve orada Memlukların egemenliğinde halifeliklerini devam ettirdiler.
1517 yılında Yavuz Sultan Selim Mısır’ alınca halifelik Türklere geçmiş oldu.
Abbasi halifeliği de tamamen sona erdi.
Yukarıdaki konulardan da anlaşıldığı
gibi Emeviler döneminde çok kötü olan ve sürekli savaşlar yapılan Türk –Arap
ilişkileri Abbasilerle birlikte düzelmeye başlamıştı.Abbasilerin Arapçılık
politikası yapmamaları,Türklere değer vermeleri bunda büyük bir etken olmuştur. Özellikle Talas
savaşı Türk-Arap ilişkilerinin düzelmesinde bir dönüm noktası olmuştur.
TALAS
SAVAŞI (751 )
7.
Yüzyılda Türklerin Orta Asya’ da ki etkinlikleri azalmıştı.Göktürk Devleti Çinliler tarafından yıkılmış ve Çinliler
bütün Orta Asya’ya hakim olmuşlardı. Doğudan gelen Çinliler ile Batıdan gelen Müslüman Araplar Orta Asya
da karşı karşıya geldiler. Çinliler ve Araplar arasındaki bu mücadele Türklerin
de kaderini etkiliyordu. Türkler bu savaşta Araplara destek verdiler ve Talas
savaşını Arapların kazanmasını sağladılar. Talas savaşı sonucunda;
a.Türk-Arap
ilişkileri düzeldi.
b.İslam
Dini Türkler arasında hızla yayılmaya başladı.( İlk Müslüman olan Türk boyları
,Karluk, Yağma ve Çiğil Türkleridir.)
c.
Çinlilerin orta Asya da ki Egemenlikleri sona erdi.
0 yorum:
Yorum Gönder