9.SINIFLAR TARİH DERS NOTLARI - 4 -

                           İSLAM TARİHİ VE MEDENİYETİ

1.    İSLAMDAN ÖNCE DÜNYADAKİ DİNİ  İNANIŞLAR

        İslam öncesinden  değişik devletlerde farklı farklı dini inanış  ve anlayışlar  vardı.Bizans Hıristiyanlığın ORTODOKS  mezhebini  benimsemişti. Ortodoksların dini liderine PATRİK denirdi. Patrik İstanbul da otururdu.  Hıristiyanlığın diğer büyük mezhebi KATOLİK mezhebidir. Dini liderlerine PAPA denirdi. Papa ROMA şehrinde otururdu. Papaların çok büyük bir etkinliği vardı. Bazen krallardan bile fazla itibar  görürlerdi. Çünkü papa nın  AFOROZ, ENTERDİ ve ENDÜLÜJANS adı verilen yetkileri vardı.

AFOROZ : Bir kişinin Hıristiyanlık dininden çıkarılmasıdır.

ENTERDİ : Bir ülkenin Papa tarafından bütün bir halde cezalandırılması.

ENDÜLÜJANS :Hıristiyanların günahlarından kurtulmak için papa dan aldıkları günahtan kurtulma, af kağıtlarıdır. Bu kağıtlar Papa tarafından yüksek paralar karşılığı satılırdı.

        İran ( Sasani ) devletinde ZERDÜŞTLÜK dini hakimdi. Bu dine göre iyilik ve kötülük tanrısı olmak üzere iki tane tanrı vardı. Bu iki tanrı sürekli birbirleri ile savaş yaparlardı.İnsanlar iyilik tanrısının yanında yer almalılardı.İyilik tanrısına destek olmak için sürekli olarak bir ateş yakılırdı. Bu ateşin yakıldığı yere ATEŞGEDE  denirdi.

      İslam öncesi Türklerde Gök-Tanrı inancı hakimdi . Gök-tanrı inancı  İslam dininin ALLAH inancı ile ortak özellikler taşıyordu .Bu ortak yön Türklerin  İslam dinine girmelerini kolaylaştırmıştır.

     Çin de BUDİZM adı verilen bir din hakimdi. Budizm dinden çok bir ahlaki felsefe niteliği taşıyordu .Aynı inanış Japonya  da da hakimdi. Japonların ŞİNTOİZM adı verilen bir de kendi dinleri vardı. Hindistan da HİNDUİZM dini egemendi.

2.    İSLAMİYETİN DOĞUŞU VE YAYILIŞI

       Arabistan Asya kıtasının güney- batı ucunda yer alan büyük bir yarımadadır.Genellikle çöllerle kaplı bir alandır. İslam öncesi dönemde Arap yarımadasında kurulan önemli devletler şunlardır .

1.MAİN DEVLETİ

2.SEBE DEVLETİ

3.HİMYERİ DEVLETİ

4.GASSANİLER

5.TEDMÜRLER

6.NABATLILAR

    İslam öncesi Arap yarımadasında siyasi bir birlik yoktu .Araplar kabilelerden meydana geliyordu.Bu kabileler arasında sürekli savaşlar ,kan davaları vardı. Mekke şehri bütün kabileler tarafından kutsal kabul edilmişti.Her yıl Mekke şehrinde toplanır,panayırlar,eğlenceler yaparlardı.

         İslam öncesi Araplar putlara tapıyorlardı. Araplarca kutsal sayılan yüzlerce put vardı. Bütün bu putlar Mekke deki Kabe içerisinde yer alıyordu.( Kabe İslam öncesi de Araplar tarafından kutsal kabul ediliyordu. )

         İslam öncesi Arap toplumunda kadının hiçbir değeri yoktu. Halk  göçebe ve şehirli olmak üzere ikiye ayrılmıştı.

HZ. MUHAMMED (s.a.v.)'İN HAYATI

       HZ. Muhammed (s.a.v.) 571 yılında Mekke şehrinde dünyaya geldi. Babasının adı ABDULLAH, annesinin adı AMİNE dir. Hz. Muhammed  küçük yaşta önce babasını daha sonra da annesini kaybetti.Önce dedesi ABDÜLMUTTALİB , o da ölünce amcası EBU TALİB in yanında kaldı.Amcası ile  beraber ticaretle uğraştı. Küçük yaşından itibaren çevresinde doğruluğu,güvenirliliği ile in kazandı. Kendisi çevresindeki insanlar gibi putlara hiç ilgi duymuyor,sık sık HİRA dağına çıkıp yalnız kalıyordu.

          Yine böyle bir zamanda  Hira mağrasında düşünceler içerisinde iken vahiy meleği Cebrail ilk  vahyi getirdi.(Yaradan Rabbi!nin adı ile oku!-Alak Süresi).Bu şekilde Hz.Muhammed (sav)’in peygamberlik süreci başlamış oldu. Hz. Muhammed (sav)’e ilk inananlar Hz.Hatice, Hz.Ali, Hz.Ebu Bekir, ve Hz. Zeyd oldu. Ancak yeni gelen din (İslam) Mekkeliler tarafından hiç hoş karşılanmadı. Çünkü İslam dini kendi dinleri putperestlik ile hiç benzeşmiyordu.Atalarının dinine büyük bir bağlılık duyan Araplar Hz.Muhammed (sav)'e ve yeni dine şiddetle karşı  geldiler. Bu karşı gelme zamanla Müslümanlara  karşı şiddete dönüştü.Bunun üzerine Hz.Muhammed (sav) Müslümanlara hicret (göç) emrini verdi. 615 yılında Müslümanlar önce Habeşistan’a  baskılar artınca da 622 yılında  Mekke’yi terk ederek Medine şehrine hicret(göç) ettiler. Hicret ‘ten sonra Medine İslamiyet’in merkezi durumuna geldi.

HİCERET’İN ÖNEMİ:

1.Hicret İslam’ın kurtuluşu oldu.

2.İslamiyetin yayılması için uygun bir ortam doğdu.

3.Medine ‘de İslam Devleti kuruldu.

4. Hicret , Hz.Ömer döneminde takvim başlangıcı olarak kabul edildi.(Hicri takvim)

5.Mekke’den göç edenler (Muhacir) ile Medine’li Müslümanlar ( Ensar) kardeş ilan edildi.

6. İslam Devleti’nin ilk anayasası ilan edildi.

BEDİR SAVAŞI (624)

Nedeni: Mekkelilere ait bir ticaret kervanı  Müslümanlarca ele geçirilmek istenmişti. Bu şekilde Müslümanların Hicret esnasında Mekke’de bıraktıkları maların karşılığı alınacaktı. Bu durum iki tarafı karşı karşıya getirdi.

Sonuçları:

1.Bedir savaşı Müslümanların kazandığı ilk askeri zaferdir.

2.Müslümanların kendilerine olan güvenleri artmıştır.

3.Şam ticaret yolu Müslümanların eline geçmiştir.

4.Mekkeli esirlerden okuma-yazma bilenler 10 Müslüman ‘a okuma-yazma öğretme karşılığında serbest bırakıldılar.

UHUD SAVAŞI (625)

Nedenleri:

1.Mekkelilerin Bedir savaşının intikamını alma istekleri.

  Mekkelilerin Medine şehrine doğru gelmeleri üzerine iki taraf Uhud dağı eteklerinde karşı karşıya geldiler. Savaşın başlangıcında Müslümanlar üstün iken Peygamber tarafından görevlendirilen okçuların yerlerini terk etmeleri savaşın kaybedilmesine yol açmıştır.

Sonuçları:

1.Mekkeliler savaştan galip gelmelerine rağmen kesin bir sonuç elde edemediler.

2.Okçuların yerlerini terk etmeleri savaşın kaybedilmesine yol açmıştı. Bu durum Peygamberin emirlerine  uymanın ne kadar önemli olduğunu gösterdi.

HENDEK SAVAŞI(627)

Nedenleri:

1.Uhud savaşından sonra Medine ‘den çıkarılan Yahudilerin Mekkelileri sürekli kışkırtmaları.

2.Mekkelilerin Müslümanlara kesin bir darbe vurma istekleri.

 Kalabalık bir ordu ile harekete geçen Mekkelilere karşı Medine şehrinin savunulmasına karar verildi. Salman-ı Farisi adında bir İranlı Müslümanın önerisi ile şehrin etrafına hendekler kazıldı. Mekkeliler bu hendekleri aşamadılar ve bir sonuç alamadan geri döndüler.

Sonuçları.

1.Bu savaş Mekkelilerin Müslümanlar üzerine yaptıkları son saldırı olmuştur.Bundan sonra Müslümanlar saldırı ,Mekkeliler savunma konumuna geçmiştir.

2.Medine çevresindeki bir çok Arap kabilesi Müslüman olmuştur.

HUDEYBİYE BARIŞI(628)

        628 yılında Müslümanlar Mekke’de bulunan Kabe’yi ziyaret etmek istediler.Mekkeliler bu durum karşısında tedirgin oldular ve ziyarete izin vermek istemediler. Bunu üzerine taraflar arasında Hudeybiye Antlaşması imzalandı.

1.Her iki taraf istedikleri kabileler ile ittifak yapabilecekler. Ancak askeri yardım yapmayacaklardı.

2.Müslümanlar  o yıl  Kabe’yi ziyaret etmeyecekler,ertesi yıl ziyaret yapacaklar.

3.Müslüman olan Mekkeli gençler ailesinin izni olmadan Medine’ye alınmayacak, Mekke’ye sığınanlar ise geri verilmeyecekti.

4.Barış on yıl süre ile geçerli olacaktı.

ÖNEMİ: Bu antlaşma ile Mekkeliler Müslümanları hukuken tanımış oldular.

HAYBER’İN FETHİ (629)

         Hayber’de yaşayan Yahudiler Müslümanlar aleyhine işler yapıyorlar, İslam’ı kötülüyorlardı.Bunun üzerine Buranın fethine karar verildi.  Hayber kalesi  Yahudilerden alındı.

ÖNEMİ : Hayber’in fethi ile Şam ticaret yolunun kontrolü Müslümanların eline geçmiş ve güvenliği sağlanmıştır.

MUTE SAVAŞI (629)

         Müslümanlar ile Bizanslılar arasında yapılan ilk savaştır. Çok kalabalık olan Bizans ordusu karşısında Müslümanlar bir sonuç elde edemediler.

MEKKE’NİN FETHİ (630)

         Mekkelilerin Hudeybiye Barışını bozmaları üzerine Mekke’nin fethine karar verildi. Mekke şehri hiçbir karşı koyma görmeden kısa sürede ele geçirildi. Mekke’nin fethi ile  Arap yarımadasının tamamı kısa sürede Müslümanların kontrolüne girdi.

HUNEYN SAVAŞI (631)

         Mekke’nin  fethinden sonra İslam’ı benimsemeyen Arap kabileleri  Mekke’nin dışında toplandılar. Müslümanlar ve Putperest Arap kabileleri arasında yapılna bu savaşı Müslümanlar kazandı ve ardından Ta’if şehri de kuşatıldı ancak alınamadı. Bir süre sonra Ta’if halkı kendi istekleri ile Müslüman oldular.

TEBÜK SEFERİ (631)

         Bizans İmparatoru Heraklius’un büyük bir ordu ile Arabistan’a geldiği haberi üzerine  Hz. Muhammed Tebük’ e doğru sefere çıktı. Ancak haberin doğru olmadığı anlaşıldı. Tebük Seferi Hz. Muhammed’in son seferi olmuştur.

        Hz.Muhammed (sav) son bir kez  Mekke’de kalabalık bir Müslüman kitlesine  VEDA HUTBESİNİ  söyledi. 632 yılında Medine’de vefat etti. Hz.Muhammed (sav) vefat ettiği yere gömüldü. Medine şehrindeki  peygamberimizin bu mezarına “Ravza-i Mutahhare” denir.