DOĞU ANADOLU BÖLGESİ

KONUMU, SINIRLARI  VE  KOMŞULARI:

Ülkemizin doğusunda yer alan bölge kabaca  üçgene  benzer. Marmara  ve  Ege  Bölgeleri  hariç  her  bölge  ile  komşudur. Suriye  hariç  bütün doğu  komşularımızla sınırı  vardır.

Alanı  165.436  Km2’dir. Bu  gerçek  alanı  ile  ülkemizin  %21’ini  kaplar  ve  en  büyük  bölgemizdir.

Nüfusu  2000  sayımına  göre  6.1  milyondur. Nüfus  yoğunluğu  Km2’ye  37  kişidir. Bu  Türkiye  ortalamasının  çok altındadır. (Türkiye  ortalaması  Km2’ye 83  kişi)

BÖLÜMLERİ:

1.Yukarı  Fırat  Bölümü

2.Yukarı  Murat  Van  Bölümü

3.Erzurum-Kars  Bölümü

4.Hakkari  Bölümü

YERYÜZÜ  ŞEKİLLERİ:

Dağları: En  yüksek  bölgemizdir. Ortalama  yükseltisi  2000-2200  metredir. Bölgede  dağlar  üç  sıra  halinde  uzanır.

Kuzeyde: Çimen, Kop, Esence, Karasu, Allahuekber Dağları

Ortada: Mercan (Munzur), Karasu-Aras  Dağları

Güneyde: Güneydoğu  Toroslar  ve  Buzul  (Cilo) Dağları  bulunmaktadır.

Van  Gölünün  kuzeyinde  volkanik  dağlar  vardır. Bunlar  Ağrı, Tendürek, Aladağ, Süphan, Nemrut  Dağlarıdır.

Düzlükleri: Kıvrım  dağları  arasında  çöküntü  ovaları  vardır. Bu  ovalar: Elbistan, Malatya, Elazığ, Bingöl, Muş, Van, Başkale, Hakkari, Yüksekova  güneydekilerdir. Kuzeyde  ise  Erzincan, Tercan, Aşkale, Erzurum, Pasinler, Horasan, Kağızman  ve  Iğdır  vardır. Tunceli  ve  Erzurum-Kars  Platoları da  diğer düzlüklerdir.

Akarsuları: Karasu  ve  Murat  birleşerek  Fırat  Nehrini  oluşturur. Bu  nehir  Dicle  Nehri ve onunla  birleşen  Büyük  Zap  Kolu  ile  yabancı  topraklara  giderek  Basra  Körfezinden  denize  dökülmektedir. Aras  ve  Kura  nehirleri de  yine  başka  topraklara  giderek  Hazar  Denizine  dökülmektedir. Bu  akarsuların  yüzey  şekilleri  ve  engebe  nedeniyle  hidroelektrik  enerji  üretme  güçleri  fazladır.

Gölleri: Van  Gölü  ülkemizin  en  büyük  gölüdür  ve  suyu  sodalıdır. Bölgenin  diğer  gölleri  şunlardır: Erçek, Nazik, Çıldır, Hazar ( Tektonik  Göllerdir), Balık, Haçlı, Nemrut (Krater  Gölleri), ve  Akgöl.

Ayrıca  bölgede  Keban  ve  Karakaya  Baraj  Gölleri de  bulunmaktadır.

Değerlendirme: Bölgeye  Yurdumuzun  çatısı  diyebiliriz. Bölgeyi  kaplayan  yüksek  dağlar  bölgenin  her  özelliğini  yakından  etkilemektedir. Dağlar doğudan batıya uzandığı için kuzey-güney doğrultusunda ulaşım zordur. Tarım alanları azdır   iklimi  çok  serttir. Tarım  ürünleri  çeşitli  değildir. Sanayi  ve  ticareti de  gelişmemiştir.

İKLİM  VE  BİTKİ  ÖRTÜSÜ:

Bölgenin  iklimine  yükselti  ve  karasallık  hakimdir. Sert  karasal  iklim  yaşanır. Kışları  uzun, soğuk  ve  kar  yağışlıdır. Don  olayı  çok  görülür. Yazları  sıcak, kurak  ve  kısadır. En  fazla  yağış  ilkbaharda  görülür. Erzurum-Kars  Bölümünde  ise  yazın  görülür.Günlük  ve  yıllık  sıcaklık  farkları  fazladır. Yıllık  yağış  miktarı  500-600  mm dir. Buharlaşma  az  olduğu  için  bu  yeterlidir. Yıllık  sıcaklık  5-6  derecedir  ve  en  soğuk  bölgedir. Bölgeye  kuzey  rüzgarları  (Poyraz) hakimdir. Bölgenin  doğal  bitki  örtüsü  bozkır (Step)’tir. Dağ  yamaçlarında  bozulmuş  orman  ve  dağların  yükseklerinde  dağ  çayırlarına  rastlanır.

TARIM  VE  HAYVANCILIK:

 Yükselti  ve  engebeli  yer  şekilleri  nedeniyle  tarım  alanları  azdır. Tarım  en  çok  güneydeki  çöküntü  ovalarında  yapılır. Bölgede  en  çok  arpa  ve  buğday  yetiştirilir. Bitlis, Malatya, Elazığ’da  Şekerpancarı; Iğdır’da  Pamuk; Malatya’da  Kayısı (1.); yetiştirilir. Patates  ve  lahana  diğer  ürünlerdir. Sıcaklık  çok  düşük  olduğu  için  sebze  üretimine  en  az  elverişli  bölgemizdir.

Kars  ve  Bitlis’te  arıcılık  yapılır. Türkiye  bal  üretiminin  % 20’si  buradan  sağlanır.

Bölgede  tarım  alanları  az  otlak  ve  meralar  fazla  olduğu  için  hayvancılık  en  önemli  faaliyettir. Yüksek  yerlerde  büyükbaş, çöküntü  ovalarda  küçükbaş  hayvancılık  yaygındır. Bölge  halkının  % 80’i  tarım  ve  hayvancılıkla  uğraşır.

YER ALTI  ZENGİNLİKLERİ:

Demir: Sivas-Divriği, Malatya-Hekimhan  ve  Hasançelebi  (1.) ; Krom: Diyarbakır-Ergani, Elazığ-Guleman-Alacakaya (1.);  Bakır: Elazığ-Maden; Malatya-Pötürge (2.); Kalay: Elazığ  ve  çevresinde; Kurşun-Çinko: Elazığ-Keban, Malatya-Darende; Oltu  Taşı: Erzurum-Oltu (1.); Linyit: K.Maraş-Afşin-Elbistan; Erzurum-Aşkale;  Barit: Muş, K.Maraş-Elbistan; Amyant (Asbest): Erzincan-İliç; Kayatuzu: Kars-Kağızman, Erzurum,Ağrı,Iğdır;

ENDÜSTRİSİ:

Fazla  gelişmemiştir. Olanlarda  tarıma  dayanır. Bir  çok  ilde  et  kombinaları  vardır. Et  üretimimizin  % 25’i  bu  bölgeden  sağlanır.Malatya  ve  Bitlis’te  sigara, Elazığ’da  gübre,  Erzurum  ve  Malatya’da  deri  sanayisi  bulunmaktadır. Bir  çok  ilde  şeker  ve  çimento  fabrikası da  bulunmaktadır. Malatya  ve  Erzincan’da  dokuma  ve  iplik  fabrikası vardır. Keban’da  simli  kurşun  işletmeleri, Divriği’nde  Demir-Çelik  Fabrikası, Elazığ’da  Ferro-Krom  Fabrikası  vardır.

Kahramanmaraş’ta  Afşin, Elbistan ve  Sivas  Kangal’da  termik  santral  bulunmaktadır.

NÜFUS  VE  YERLEŞME:

Nüfusu  2000  sayımına  göre  6.1  milyondur. Nüfus  yoğunluğu  Km2’ye  37  kişidir. Bu  Türkiye  ortalamasının  çok altındadır. (Türkiye  ortalaması  Km2’ye 83  kişi)  Yoğunluk  bakımında  en  az  bölgedir.

Yani  nüfusu  en  seyrek  bölgemizdir. Nüfus  çöküntü  ovalarında  toplanmıştır. Toplu  yerleşme  görülür.Nüfusun  % 48’i kırsal  kesimde  yaşar  ve  tarım  ve  hayvancılıkla  uğraşır. Nüfus  artış  hızı  %o 14  ile  Karadeniz’den  sonra  en  az  bölgedir (Türkiye  ortalaması  %o 18.34). Sanayisi  çok  az  olduğu  için  Karadeniz  Bölgesinden  sonra  en  çok  göç  veren  bölgemizdir. Malatya, Erzurum  ve  Elazığ  en  kalabalık  illeridir.

TÜRKİYE  EKONOMİSİNE  KATKISI:

Bölgenin  sanayisi  ve  tarımı  geridir. Ekonomimize  katkısı  daha  çok  hayvancılık  alanındadır. Hayvan  ürünlerinin  ekonomimize  katkısı  % 25’tir.

TARİHİ  ÖNEMİ:

Erzurum  Kongresi  bu  bölgede  yapılmıştır.

BÖLGENİN  GENEL  ÖZELLİKLERİ:

Ø  En  büyük  bölgemizdir. Ülkemizin  % 21’ini  kaplar.

Ø  Nüfus  yönünden  6., yoğunluk  yönünden  7.  sıradadır.

Ø  Orman  bakımından  % 7  ile  6.  sıradadır.

Ø  Ekili-Dikili  arazi  bakımından  % 10  ile  sonuncudur.

Ø  En  fazla  enleme  sahip  bölgedir.

Ø  Sanayisi  en  geri  bölgedir.

Ø  Ekonomisi  ve  ülke  ekonomisine  katkısı  hayvancılık  alanındadır.

Ø  Kayısı  üretiminde  Malatya  1. sıradadır.

Ø  En  zengin  yer altı  kaynakları Yukarı  Fırat  Bölümünde  yer  almaktadır.

Ø  ‘2000-2200 metre  ile  en  yüksek  bölgedir.

Ø  Göl  yönünden  zengindir  hatta  en  büyük  göle  sahiptir (Van  Gölü)

Ø  En  çok  göç  veren  2.  bölgedir.

Ø  Tarım  ürünlerinin  en  geç  olgunlaştığı  bölgedir.

Ø  En  soğuk  ve  kışları  en  uzun  bölgedir.

Ø  Hidroelektrik  üretiminde  1.  tüketiminde  7.  sıradadır.

Ø  Günlük  ve  yıllık  sıcaklık  farkının  en  fazla  olduğu  bölgedir.

Ø  Turizm  gelirleri  en  az  ve  ulaşımı  en  kötü  bölgedir.