» » TÜRKİYE'NİN AKARSULARI ve ÖZELLİKLERİ
26 Temmuz 2014 Cumartesi


 TÜRKİYE AKARSULARININ ÖZELLİKLERİ
v  Yeryüzü şekillerine uygun olarak doğu-batı yönlü akarlar.
v  Uzunlukları fazla değildir; yani boyları kısadır.
v  Akarsu havzaları dardır.
v  Bol su taşımazlar. Debileri düşüktür.
v  Rejimleri düzensizdir.
v  Yatak eğimleri fazla olduğu için akış hızları da fazladır.
v  Yükselti ve yatak eğimleri fazla olduğu için enerji potansiyeli fazladır.
v  Yer yer su taşkınları ve erozyona neden olurlar.
v  Akarsu yatakları denge profiline ulaşmamıştır.
v  Baraj yapımı için uygundur.
v  Aşındırma güçleri fazladır.
v  Ulaşıma elverişli değillerdir.
v  İçme, sulama ve enerji üretiminde yararlanılır.
v  Bir kısım akarsularımızın yukarı ve kısmende orta kesimi Türkiye’dedir. Fırat, Dicle, Kura, Aras, Çoruh. Meriç ve Asi’nin sadece aşağı çığırı ülkemizdedir.
•       AKARSU REJİMLERİ
Ø  Akarsuyun debisinin yıl içerisinde gösterdiği alçalma yükselme halindeki seviye değişiklidir.
Ø  Akarsularımızın çoğu karma rejimlidir.
Ø  Rejime etki eden faktörler:
Ø  Yağış rejimi
Ø  Yağış biçimi
Ø  Sıcaklık ve buharlaşma
Ø  Havzanın genişliği
Ø  Arazinin şekli ve eğimi
Ø  Bitki örtüsü
•       AKARSU REJİM TİPLERİ
  1. YAĞMUR SULARI İLE BESLENEN AKARSULAR:
ü  Akdeniz ikliminin görüldüğü yerlerde görülen rejim tipidir.
ü  Kışlar ılık geçtiği için kar yağışı azdır.
ü  Akarsu akımı kışın artar; yazın azalır.
  1. KAR VE BUZ SULARI İLE BESLENEN AKARSULAR:
ü  Yağışın büyük bir bölümünün kar şeklinde düştüğü yüksek dağlardan kaynağını alan akarsularda görülür.
ü  Kışın akım az; ilkbahar ve yaz mevsiminde akım fazladır.
ü  Doğu Anadolu ve Doğu Karadeniz akarsularında görülür.
  1. KAYNAK SULARI İLE BESLENEN AKARSULAR:
ü  Karstik kaynak bakımından zengin olan Akdeniz bölgesi akarsularında görülür.
ü  Kurak dönemlerde bile bol su taşıyabilirler.
ü  Manavgat, Köprü çayı, Sultan suyu
  1. GÖL SULARINDAN BESLENEN AKARSULAR:
ü  Göl çanaklarındaki yükselen suyu boşaltarak bununla beslenen akarsulardır.
ü  Kovada Suyu, Çarşamba Suyu, Kemalpaşa, Orhaneli, Karasu, Kocaçay, Arpaçay
  1. KARMA REJİMLİ AKARSULAR:
ü  Ülkemizdeki büyük akarsulardan Kızılırmak, Yeşilırmak, Sakarya, Fırat, Dicle, Seyhan, Ceyhan farklı iklim bölgelerinden geçtikleri için karma rejim özelliğine sahiptirler.
  1. SEL REJİMLİ AKARSULAR:
ü  Belli bir akım düzeni olmayan akarsulardır.
ü  En çok İç Anadolu Bölgesi’nde görülür.
ü  İklim kurak ya da yarı kuraktır; yağış yetersizdir.
•       TÜRKİYE’NİN AKARSULARI
TÜRKİYE’DEN KAYNAĞINI ALARAK DIŞARIYA DÖKÜLEN AKARSULAR:
ÇORUH: Kaynağını Doğu Karadeniz’den alır, Gürcistan’da Batum’dan Karadeniz’e dökülür.
ARAS-KURA: Kaynağını Doğu Anadolu Bölgesi’nden alır, Hazar Denizi’ne dökülür.
FIRAT-DİCLE: Kaynağını Doğu Anadolu Bölgesi’nden alır, Basra Körfezi’ne dökülür.
•       YURT DIŞINDAN DOĞUP TÜRKİYE’DE DENİZE DÖKÜLEN AKARSULAR
ASİ: Suriye’den gelip Hatay’dan Akdeniz’e dökülür.
MERİÇ: Bulgaristan’dan doğar, Türk- Yunan sınırını oluşturarak Ege Deniz’ine dökülür.
SINIR OLUŞTURAN AKARSULAR
MERİÇ: Yunanistan
ASİ: Suriye
DİCLE ve KOLLARI: Irak
ARAS: Ermenistan
•       A- KARADENİZ’E DÖKÜLEN AKARSULAR
  1. Çoruh: En hızlı akan akarsuyumuzdur.
  2. Yeşilırmak: Almus, Hasan Uğurlu, Suat Uğurlu,Kılıçkaya barajları
  3. Kızılırmak: Hirfanlı, Kesik Köprü, Altınkaya, Kapulukaya.
  4. Filyos
  5. Sakarya: Hasan Polatkan, Gökçekaya, Sarıyar
  6. Bartın
  7. Doğankent (Harşit Çayı)
  8. Kocaırmak
•       ÇORUH NEHRİ
•       BARTIN ÇAYI
•       FİLYOS
•       SAKARYA
•       KIZILIRMAK
•       YEŞİLIRMAK
•       B- MARMARA DENİZİ’NE DÖKÜLEN AKARSULAR
  1. Susurluk: Boğaz akıntıları nedeni ile delta bulunmaz.
  2. Biga Çayı (Gronikos)
  3. Gönen
•       SUSURLUK
•       C- EGE DENİZİ’NE DÖKÜLEN AKARSULAR
  1. Meriç: Rodop Dağları’ndan doğar, Saroz Körfezi’ne dökülür. Yatağı fazla derin olmadığı için aşırı yağışlarda sellere neden olur. Pirinç tarımı için önemlidir. 
  2. Küçük Menderes: Ödemiş ve Tire Ovalarını sular. Denize döküldüğü yerde oluşturduğu delta nedeni ile Efes kenti içeride kalmıştır.
  3. Büyük Menderes: Batı Anadolu’nun en uzun akarsuyudur. Bol alüvyon taşıdığı için Bafa Gölünü oluşturmuştur. Üzerinde Balat Ovası yer alır. Kemer ve Adıgüzel barajları vardır.
  4. Gediz: Foça yakınlarında denize dökülür. Menemen Ovası yer alır. Demir Köprü barajı vardır.
  5. Bakırçay:
  6. Kara Menderes:
•       MERİÇ
•       AKDENİZ’E DÖKÜLEN AKARSULAR
  1. Dalaman Çayı: Teke yarımadasından doğar, Fethiye Körfezi’nden denize dökülür. Köyceğiz Ovası’nı oluşturur.
  2. Aksu: Antalya Ovası’nı sular. Kovada 1 ve 2 barajları vardır.
  3. Manavgat: Oymapınar barajı vardır.
  4. Seyhan: Çukurova’yı oluşturur. Seyhan barajı vardır.
  5. Ceyhan: Çukurova’yı oluşturur. Aslantaş, Menzelet, Berke, Karakaya barajları vardır.
  6. Göksu: Taşeli platosunda derin kanyonlar oluşturur. Göksu, Kayraktepe barajları vardır.
  7. Asi: Lübnan dağlarından doğar. Amik Ovası’nı sular.
  8. Köprü Çayı:
•       CEYHAN
•       MANAVGAT
•       BASRA KÖRFEZİNE DÖKÜLEN AKARSULAR
  1. Fırat:
Ø  Yurt dışı ile birlikte ülkemizin en uzun akarsuyudur.
Ø  Akarsular içerisinde en bol su taşıyan akarsudur.
Ø  Bol su taşıması, dar ve derin vadilerden geçmesi nedeni ile Türkiye’nin en büyük akarsuları Fırat üzerindedir.
Ø  GAP ile sulamadan faydalanıldığı için tarımda önemlidir.
Ø  Üzerinde Atatürk, Karakaya, Keban, Birecik barajları yer alır.
  1. Dicle:
Ø  Kaynağını Hazar Gölü’nden alır.
Ø  Fırat ile birlikte Mezopotamya’yı oluşturur.
Ø  Üzerinde Devegeçidi, Silvan, Ilısu, Kralkızı, Batman, Dicle barajları yer alır.
•       DİCLE
•       FIRAT
•       HAZAR DENİZİ’NE DÖKÜLENLER
  1. ARAS: Bingöl Dağları’ndan kaynağını alır. Azerbaycan’da Kura ile birleşerek Hazar Denizi’ne dökülür.
  2. KURA: Allahuekber Dağları’ndan kaynağını alır. Ardahan platosu ve Azerbaycan’ı geçerek Hazar Denizi’ne dökülür.
•       ÜLKEMİZDE RAFTİNG SPORU YAPILAN AKARSULAR
v  Artvin - Çoruh Nehri
                1- Bayburt - İspir : 0-106 km
2- İspir - Çamlıkaya : 106-134 km
3- Çamlıkaya - Tekhale : 134-178 km
4- Tekkale-Artvin : 178-261 km
v  Artvin, Altıparmak (Barhal) Çayı
v  Rize, Fırtına Deresi
v   Antalya, Köprüçay
v  Antalya, Manavgat Çayı
v  İçel, Anamur (Dragon) Çayı
v  İçel, Göksu Nehri
v  Dalaman Çayı
                 
•       TÜRKİYE’NİN KAPALI HAVZALARI
  1. İÇ ANADOLU KAPALI HAVZASI
ü  Afyon-Akarçay Hazası
ü  Konya Kapalı Havzası
ü  Tuz Gölü Kapalı Havzası
  1. GÖLLER YÖRESİ KAPALI HAVZASI
Ø  Burdur Gölü Kapalı Havzası
Ø  Acıgöl Havzası
  1. VAN GÖLÜ KAPALI HAVZASI
  2. HAZAR KAPALI HAVZASI
  3. AKŞEHİR KAPALI HAVZASI
                 

Gönderen zaman: Cumartesi, Temmuz 26, 2014
Etiketler:

0 yorum:

Yorum Gönder

Kaydol: Kayıt Yorumları (Atom)