TÜRK TARİHİ (ÖZET)

                                    

Türklerin Anadoluya gelmelerinden günümüze kadar ulaşan tarihe Türkiye tarihi denir.

1)Anadoluya türk akınları:­­

2)Anadoluda kurulan ilk beylikler

3)Anadolu Selçuklu Devleti

4)AnadoluTürk beylikleri dönemi 

5)Osmanlı Devleti

6)Türkiye Cumhuriyeti aşamaları

A)Anadoluya Türk akınları:

Oğuzların Maverahün nehri ve Horasanda selçuk bey ve orduları beraberinde siyasal bir güç olma mücadelesine tanık olmuştuk.Bu süreçte bölgedeki Gazne ve Karahanlı baskıları nedeniyle 1015 yılından itibaren ilk kez Çağrı bey, sonraları çok sayıda oğuz boy beyleri önderliğinde Anadoluya sistemli olmamakla birlikte akınlar düzenliyen Türkler bir yurt arayışı içinde oldular. Anadoluya türk akınları şu aşamalarla tamamlanmıştr.

1040 Öncesi:Dandanakan savaşından önce Anadoluyu tanıma amaçlı düzenlenmiş akınlardır.                         1040 Sonrası:Selçuklu devletinin kuruluşundan sonra oğuz boyları İran ve Horasanda büyük ölçüde yoğunlaşmaya başladı. Selçuklu Devletinin siyasal sistemini rahatsız edecek kadar çoğalan göçebe oğuz toplulukları selçuklu yöneticileri tarafından Anadoluya göçe özendirildi. Düzenlenen akınlar Anadolunun savunma amaçlı merkezlerini çökeltmeye, bizans ve bölge halkının direncini kırmaya yönelik oldu. Yağma ve yıpratma akınlarıdır.Bu gelişmeler sırasında yaşanan PASİNLER SAVAŞI (1048) sonuçları bakımından bu değerlendirmeyi doğrular niteliktedir. Anadoluyu türklere karşı savunmaya çalışan bizans başına  gelen bu büyük sorunun zeminini kendisi hazırlamıştır. 975/1025 arasında başta ermeniler olmak üzere bölgedeki küçük siyasal güçleri dağıtarak doğu anadolu kapılarını  savunmasız bırakmıştır. 1064 Alparslanın Ani kalesini almasıyla Türklerin anadolu üzerindeki etkisi daha da artı.Oğuz boy beyleri (Afşin,Dinar,Kapar,Sanduk,Artur vd) komutasında sakarya ırmağından denizliye kadar süren yağma akınları bizansı çok kapsamlı önlemler almaya zorladı.

Malazgirt savaşı ve sonrası:İçinde oğuz ve peçeneklerinde bulunduğu farklı etkin kökenli topluluklardan oluşan kalabalık bir orduyu komuta eden Romanos Diogenes 1071 yılında Anadoluyu Türk akınlarından kurtarmak ve iktidarını sağlamlaştırmak için son kozunu kullandı.Bunu öğrenen Selçuklu Hanı Alparslan geriye dönerek bizans ordusunu MALAZGRİRTte karşıladı. 26Ağustos 1071 de Selçukluların kazandığı savaşta bizans ordusundan ayrılan oğuz ve peçeneklerinde katkısı oldu. Türk tarihinde önemli bir dönüm noktası olan malazgirt savaşının kazanılmasıyla bizansın direnci tamamen kırıldı.Türkler doğu anadoludaki vadileri kullanarak hızla anadoluya göçmeye ve yerleşmeye başladılar. Daha önceden boşalmış olan kentler, kısa sürede türklerin eline geçti.Savaşı izleyen ilk 10 yıl içerisinde anadolunun yeni egemenlerinin siyasal güçleri şekillenmeye başladı.Erzurumda Saltuklu,Sivas,Kayseri civarında Danişmentliler,Erzincan ve divriğde mengücekli,Diyarbakır, Mardin ve Harputta Artuklu ve kolları,Batı ise 1075te kutanmış oğlu Süleymanşah tarafından  İznik merkezli Anadolu selçuklu merkezi kuruldu.

B)Anadoluya kurulan ilk türk beylikleri:

Alparslanın komutanları tarafından kurulan bu beylikler Anadoluda ele geçirdikleri kentleri türkleştirip islamlaştılar. Aralarında siyasal çatışmalar yaşanmasına rağmen haçlı seferlerine karşı güç birliği yapmayı başardılar. Bunlardan danişmentliler 12yy. ilk yarısında anadoluda siyasal üstünlüğü selçuklulardan devr aldılar. Bu beylikler zamanla anadolu selçuklu devleti, eyubiler ve karakoyunlular tarafından ortadan kaldırılmıştır.

C)Anadolu Selçuklu devleti:

Kuruluşu:Anadolu selçuklu devleti Alparslana karşı taht mücadelesi vermiş olan kutalmışınoğlu süleymanşah tarafından 1075 yılında iznk in alınarak başkent yapılmasıyla kuruldu.Dönemi bizansla anlaşma,toroslardaki ermeni kırallıklarıyla mücadele ve türkmenlerin denetimi açısından anlaşmazlığa düştüğü suriye selçuklu sultanı TUTUŞ ile savaş yaparak geçti. 1086`da yenildi ve öldürüldü. Oğulları melikşaha götürüldü 1092`de melikşah ölünce I KılıçArslan anadoluya geldi ve tahta geçti.Bizansla anlaşarak çakabeyi ortadan kaldırdı. Danişmentlilerin elindeki malatyayı kuşattığı zaman I Haçlı seferleri başladı ve bundan sonra haçlılarla mücadele etti. 1107`de halep emiri çavlığı ile yaptığı savaşı kaybederek öldü. Yerine geçen oğlu şeyhinşah döneminde türkler batı anadoludan çekilmek zorunda kaldı ve kıyıma uğratıldı. I Mesut zamanında anadoluda siyasi üstünlük danişmentlilerin eline geçti.Bu dönem de batı kaynaklarında anadoludan TURKİA diye söz edilmeye başlanmıştır. II Kılıçarslan dönemi danişmentlilere karşı bizanslılarla anlaşma ve türkmenlerin yeniden batıya doğru yayılması bizansı genel bir saldırıya zorladı ve 1176 yılında eğirdir gölü yakınlarında MİRYOKEFALON denilen yerde yapılan savaşı türkler kazandı. Bu savaş türkiye tarihinde malazgirt savaşından sonra ikinci önemli savaştır. Bu savaşı kaybeden bizans anadoludaki bütün umutlarını kaybetti. II Kılıçarslan ölmeden ülkeyi 11 oğlu arasında paylaştırdı. Bundan sonra oğulları arasında taht kavgaları başladı.

Yükselme Dönemi:Anadoluya gelen türklerin büyük çoğunluğu göçebe oluşu ve selçuklu devletinin bunları tamolarak yerleşik hayata geçirip tarımsal üretime geçirememesi devletin en önemli zafını oluşturuyordu. Vergi gelirlerinin anadoluda tarımın gerilemesinden dolayı azalması selçuklu devletini yeni arayışlara yöneltti. Selçuklular gözlerini uluslar arası ticarete  çevirdiler. Anadolu’dan geçen ticaret  yollarının ve bunların ulaştığı limanların denetim  altına alınması için uğraş verdiler. Ticaret yollarının  güvenliğini sağlayıp kervansaraylar inşa ettiler. 1207’de Antalya’yı, 1214’te Sinop’u, ele geçirdiler. Ardından Kırıma deniz seferleri düzenlediler. Daha sonra Alanya’yı ele geçirerek  burada  bir tersane  kurdular ve Akdeniz ticaretine atıldılar. Bütün bu çabalar, zorluklar da olsa Selçukluların Anadolu’da  sosyoekonomik açıdan yaygınlaşmasını getirdi. Nevarki güçlükle kurulan bu denge çok geçmeden yeniden  göçebelerin lehine bozulacaktır.

 Dağılması ve  Yıkılması:1220’den sonra başlayan Moğol  istilası Anadolu’ya Malazgirt Savaşı  sonrasından çok daha yoğun bir Türkmen  göçüne yol açtı. Selçuklular bir yandan  Doğuanadolu’ya gelen Horzan Şahlarla (1230Tassı Çemen Savaşı) bir yandan da tarım topraklarını yeniden otluğa dönüştüren Türkmenlerle  dövüşmek zorunda kaldı. Bu güç Selçuklu Devletini temellerinden sarstı. Yeni gelenler Anadolu’da kendilerine aykırı bir sosyoekonomik bir yapıyla karşılaştı. Selçuklu Devletinin bunlar üzerinde kurmak istediği baskı bütün sistemi yıkacak bir şekilde bunalıma yol açtı. Türkmenler Baba İshak önderliğinde büyük bir ayaklandırma başlattılar. Kısa sürede yayılan ayaklanma bir yılı aşkın sürdü.Selçuklu Devleti ayaklanmayı ancak Frank, Rum, Rus’lardan oluşan paralı askerlerle bastırabildi.Binlerce Türkmen öldürüldü.Ancak Selçuklu Devleti ayaklanmanınyaptığı sarsıntıya dayanamadı.1243’teMoğollarbaştan gelmeye hiç istekli olmadıkları Anadolu’ya ayaklanmanın etkilerinden yararlanarak saldırdılar.Kösedağ ‘da aslında savaş olmayan bir savaş yapıldı.Selçuklu Devletinin yenilgisiyle sonuçlanan bu savaş sonunda Anadolu’da Moğol egemenliği dönemi başladı. Moğollar Anadolu’yu parçalı bir biçimde yönettiler. Bundan sonra Selçuklu sultanları Moğolların Anadolu’daki birer vergi toplama memuru durumuna düştüler. 1256’dan sonra Anadolu İlhanlı egemenliğine girdi. 1208’de  son sultan II. Mesut’un  ölümüyle Anadolu Selçuklu Devleti resmen sona erdi.13.yy’ın ikinci yarısından itibaren Anadolu  beylikleri şekillenmeye başladı.

D)Anadolu Türk Beylikleri: 

          Anadolu Selçuklu  Devletinin  dağılma sürecinde Moğol istilasının önünden Anadolu’ya gelen Türkmen toplulukları batıya doğru yayılma çabası içinde oldular. İlk 50 yıl içerisinde Bizans Anadolu’dan tamamen çekildi. Türkmen toplulukları kendi sosyal örğütlenmelerine özgü birer siyasal güç olarak ortaya çıkmaya başladılar. Anadolu’da merkezi oteritenin tamamen ortadan kalktığı bir ortamda oluşan siyasal boşluğu oluşturdular. Kurulan beylikler üç grupta toplanabilir.

a)Büyük toprak sahiplerinin desteğini alanlar.

b)Batıda ve Güneybatıda denize  ulaşmayı başaranlar.

c)Her ikisini de gerçekleştiremeyenler.

              Karamanoğulları, Candaroğulları gibi beylikler büyük toprak sahibi esnafın desteğini alarak uzun ömürlü oldular. Özellikle Karamanoğulları Anadolu’da önemli bir siyasal güç olarak ortaya çıktı. İleride Osmanlı devletine karşı en fazla direnç gösteren bu beyliğin halkı olacaktır.

               Batıda denize ulaşanlar uluslararsı ticarete yeniden hareketlilik getirdiler.Ancak daha sonra batılıların ticari üstünlüğüne direnemediler. İtalyanlar ege de ve batı anadoluda bu beylikleri geriletmeyi başardılar.

               Üçüncü grupta yer alanlar ise kısa sürede ortadan kalktılar.Anadolu beylikleri içersinde başlangıçta siyasal önderliği elegeçirme ve merkezi bir devlet kurma konusunda örneğin Aydınoğulları beyliği ile Osmanoğulları beyliğinin şansları eşitti. Denize ulaşan beyliklerin batılılar tarafından yenilgiye uğratılması zamanla anadoludan geçen ticaret yollarının Istanbula ulaşan bölümü üzerinde yer alan Osmanlıları öne çıkaracaktır.Siyasal bakımdan pek varlık gösteremeyenler ise Anadoludaki kargaşadan zaferle çıkacak olanı beklemektedir.